Γιατί χρειάζεται προσοχή με το Ιράν
Οι επιλογές του Trump και της Τεχεράνης
Ellie Geranmayeh
(Πηγή : http://www.foreignaffairs.gr)
Υπό τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Donald Trump, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πάρει μια ανοιχτά αντιφατική στάση απέναντι στο Ιράν. Το πώς η στάση αυτή θα μετατραπεί σε πολιτική εξαρτάται από δύο βασικά ζητήματα.
Το πρώτο είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Trump θα αντιμετωπίσει την πυρηνική συμφωνία που ο προκάτοχός του, Μπαράκ Ομπάμα [2], συνήψε με το Ιράν το 2015. Το δεύτερο είναι ο βαθμός στον οποίο η διοίκηση του Trump θα προσπαθήσει να αποδυναμώσει την θέση του Ιράν στην Μέση Ανατολή [3].
Μέχρι πρόσφατα, ο Λευκός Οίκος υπονοούσε ότι θα επεδίωκε μια πιο σκληρή εκδοχή [4] της προσέγγισης της κυβέρνησης Ομπάμα για την εφαρμογή της πυρηνικής συμφωνίας, σεβόμενη τους όρους της αλλά με αυστηρότερο τρόπο. Σε άλλους τομείς, ωστόσο, η διοίκηση του Trump εμφανίστηκε έτοιμη να υιοθετήσει μια πολύ πιο επιθετική γραμμή εναντίον της Τεχεράνης. Στις 19 Απριλίου, ο υπουργός Εξωτερικών Rex Tillerson [5] δήλωσε ότι «οι προκλητικές ενέργειες του Ιράν απειλούν τις Ηνωμένες Πολιτείες, την περιοχή και τον κόσμο» και υποσχέθηκε ότι μια εξελισσόμενη αναθεώρηση της αμερικανικής πολιτικής προς την χώρα θα δημιουργήσει μια νέα στάση η οποία θα «ανταποκριθεί στις προκλήσεις που θέτει το Ιράν με σαφήνεια και πειστικότητα».
Καθώς ο Λευκός Οίκος ολοκληρώνει αυτή την αναθεώρηση, οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ θα προσφέρουν ανταγωνιστικές οπτικές για το πώς θα χειριστούν την χώρα, και οι Αμερικανοί σύμμαχοι στην Μέση Ανατολή θα επιδιώξουν να στρέψουν τις προτιμήσεις της Ουάσιγκτον προς όφελός τους. Και καθώς ο Trump μελετά το ποιες από αυτές τις απόψεις θα προσέξει, θα πρέπει να θυμάται ότι μια πιο επιθετική προσέγγιση θα έφερνε σοβαρούς κινδύνους -και μάλιστα θα έβαζε την Τεχεράνη και την Ουάσιγκτον σε πορεία προς μια αντιπαράθεση που θα αναζωπύρωνε περαιτέρω τις συγκρούσεις σε μια από τις πιο ασταθείς περιοχές του κόσμου .
ΟΙ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΤΡΑΜΠ
Υπάρχουν δύο γενικές οπτικές για το πώς οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να σκληρύνουν τις πολιτικές τους έναντι του Ιράν [6]. Μερικοί σύμβουλοι του Trump, με επικεφαλής στρατιωτικές προσωπικότητες με μεγάλη εμπειρία στην ενασχόληση με την Μέση Ανατολή, όπως ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας James Mattis, φαίνεται να υποστηρίζουν ανοιχτά την υπονόμευση του Ισλαμικού Επαναστατικού Σώματος των Φρουρών του Ιράν (Islamic Revolutionary Guard Corps, IRGC) –μια άποψη που χρωματίζεται από την εμπειρία των αμερικανικών στρατιωτών [7] που αντιμετωπίζουν το IRGC στον Λίβανο και στο Ιράκ. Αυτό το στρατόπεδο εξέταζε προτάσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν, για παράδειγμα, τους Αμερικανούς ναυτικούς να επιβιβαστούν σε ιρανικά πλοία [8] που υποπτεύονται ότι μεταφέρουν όπλα σε διεθνή ύδατα. Ορισμένοι αξιωματούχοι και παρατηρητές έχουν επίσης πιέσει την διοίκηση να επιβάλει κυρώσεις στο IRGC [9] ως ξένη τρομοκρατική οργάνωση και στα τέλη Μαρτίου εισήχθη νομοσχέδιο στην Γερουσία [10] που θα επιβάλλει κυρώσεις για τρομοκρατία και για άλλα ζητήματα στο Ιράν. (Ορισμένοι αξιωματούχοι του τομέα της ασφάλειας ισχυρίστηκαν ότι η επιβολή κυρώσεων στο IRGC θα παρακινήσει υποστηριζόμενες από τους Ιρανούς πολιτοφυλακές [11] να επιτεθούν στις δυνάμεις των ΗΠΑ στο Ιράκ, παρέχοντας παράλληλα στις Ηνωμένες Πολιτείες ελάχιστα οφέλη).
Η άλλη επιλογή είναι η διοίκηση του Trump να ενισχύσει τα συγκεκαλυμμένα μέτρα κατά του Ιράν. Για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να κάνουν περισσότερα για να βοηθήσουν τους περιφερειακούς συμμάχους τους, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, να στοχεύουν στρατιωτικά και οικονομικά υποστηριζόμενες από το Ιράν ομάδες στην περιοχή, όπως η Χεζμπολάχ και οι Χούθι της Υεμένης. Από μόνα τους, τέτοια μέτρα θα βοηθούσαν τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποφύγουν μια άμεση αντιπαράθεση με το Ιράν βραχυπρόθεσμα. Αλλά θα διακινδυνεύσουν επίσης μια σειρά ανταλλαγών «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» που θα μπορούσαν να κλειδώσουν το Ιράν και τις Ηνωμένες Πολιτείες σε έναν κύκλο κλιμάκωσης [12], όπως συνέβη στο Ιράκ κατά την πρώτη δεκαετία του αιώνα, όταν οι υποστηριζόμενες από το Ιράν πολιτοφυλακές επιτίθεντο συχνά κατά των δυνάμεων των ΗΠΑ.
Καμία από αυτές τις επιλογές δεν διαφέρει πολύ από εκείνες που ήταν διαθέσιμες στις διοικήσεις του Ομπάμα και του Τζορτζ Μπους. Η διαφορά είναι ότι η περιφερειακή θέση του Ιράν είναι σήμερα ισχυρότερη από ό, τι κατά την διάρκεια της θητείας αμφοτέρων των προαναφερθέντων προέδρων, εν μέρει χάρη στην ανατροπή του (εχθρού του Ιράν) Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ και στην ώθηση που έλαβε το Ιράν στην Συρία από την παρέμβαση της Ρωσίας στον εμφύλιο πόλεμο της χώρας αυτής. Ως αποτέλεσμα, το Ιράν βρίσκεται σε καλύτερη θέση να θέσει σε κίνδυνο τις δυνάμεις των ΗΠΑ και τις συμμαχικές δυνάμεις στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, την Συρία και την Υεμένη.
Για να γίνει ακόμα πιο μπερδεμένο το θέμα, η διοίκηση του Trump θα πρέπει να βρει το πώς μπορεί να εξισορροπήσει μια πιο επιθετική προσέγγιση στο Ιράν με τα σχέδιά της για την καταπολέμηση τρομοκρατικών ομάδων στην περιοχή -προτεραιότητα που μοιράζεται με το Ιράν. Στο Ιράκ, για παράδειγμα, οι δυνάμεις των ΗΠΑ και του Ιράν καταπολεμούν αμφότερες το Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστό ως ISIS) με μια de facto διευθέτηση που μέχρι στιγμής τις προφύλαξε από κάποια τυχαία σύγκρουση μεταξύ τους. Εάν αυξηθούν οι εντάσεις μεταξύ Ουάσινγκτον και Ιράν, αυτό το είδος σιωπηρής μη σύγκρουσης θα γίνει πιο δύσκολο.
Σιίτες μαχητές κοντά στην Tikrit, στο Ιράκ, τον Μάρτιο του 2015. THAIER AL-SUDANI
ΔΙΑΛΕΓΟΝΤΑΣ ΠΛΕΥΡΑ
Την ίδια στιγμή που ο Λευκός Οίκος έχει πιεστεί από διάφορα στρατόπεδα στην Ουάσινγκτον, έπρεπε επίσης να ασχοληθεί με τα συμφέροντα των εταίρων του στην Μέση Ανατολή. Αξιωματούχοι από το Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Σαουδική Αραβία παρότρυναν την διοίκηση Trump να περιορίσει την οικονομική και διπλωματική του εμπλοκή με το Ιράν (αν και η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας παραδέχτηκε [13] επίσης ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να υποστηρίξουν την πυρηνική συμφωνία του 2015). Νωρίτερα φέτος, αξιωματούχοι από τις τρεις αυτές χώρες και από την Ιορδανία και την Αίγυπτο συζητούσαν για την εντατικοποίηση [14] της ανταλλαγής πληροφοριών και της στρατιωτικής συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μια προσπάθεια υπονόμευσης της περιφερειακής επιρροής του Ιράν.
Όσον αφορά τα ιδιαίτερα συμφέροντα των χωρών αυτών, το Ισραήλ ενδιαφέρεται περισσότερο να εξασφαλίσει την υποστήριξη της Ουάσινγκτον ενάντια σε αυτό που αντιλαμβάνεται ως απειλές που θέτουν το Ιράν και η Χεζμπολάχ [15] στα συριακά υψίπεδα του Γκολάν. Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, εν τω μεταξύ, αναζητούν περισσότερη στρατιωτική υποστήριξη από τον αμερικανικό στρατό για τον πόλεμό τους ενάντια στους επαναστάτες Houthi [16] στην Υεμένη. Από τότε που ανέλαβε την διακυβέρνηση ο Τραμπ, οι Ηνωμένες Πολιτείες αύξησαν δραματικά [17] τις αεροπορικές επιθέσεις εναντίον των μαχητών που συνδέονται με την αλ Κάιντα στην χώρα αυτή. Τώρα, η Ουάσινγκτον φαίνεται έτοιμη να εμβαθύνει την εμπλοκή της στον ευρύτερο εμφύλιο πόλεμο της Υεμένης, σύμφωνα με τις επιθυμίες των κρατών του Κόλπου [19] -μια αλλαγή που σηματοδοτείται από την ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών τον περασμένο μήνα ότι θα υποστηρίξει την άρση των περιορισμών που είχε θέσει η διοίκηση Ομπάμα σχετικά με την πώληση συστημάτων στόχευσης ακριβείας στην Σαουδική Αραβία. Αυτός είναι ένας σχετικά χαμηλού κόστους τρόπος για την διοίκηση Trump να υποστηρίξει τους Άραβες συμμάχους του και να σηματοδοτήσει μια πιο σκληρή στάση απέναντι στο Ιράν, την επιρροή του οποίου στην Υεμένη ισχυρίζεται ότι αντιμετωπίζει η Σαουδική Αραβία.
Καθώς τα κράτη του Κόλπου επιδιώκουν να στρατολογήσουν ανοιχτά την Ουάσινγκτον στην διαμάχη τους με το Ιράν, μαζί με το Ισραήλ, έχουν πιέσει την Ρωσία να επανεξετάσει τους στρατιωτικούς δεσμούς που έχει αναπτύξει με την Τεχεράνη στην Συρία και να περιορίσει το IRGC [20] στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας. Προς το παρόν, η Ρωσία έχει λίγους λόγους να δεχθεί. Οι πρόσφατες αεροπορικές επιθέσεις των ΗΠΑ εναντίον της Συρίας [21] και η διατήρηση των κυρώσεων των ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας έχουν βλάψει σοβαρά τις προοπτικές μιας προσέγγισης μεταξύ Μόσχας και Ουάσινγκτον, όπου το Ιράν θα είναι ο πιθανός ηττημένος. Επιπλέον, οι υποστηριζόμενες από το Ιράν δυνάμεις αποδείχθηκαν αποτελεσματικοί εταίροι για την Ρωσία στην Συρία: Η Μόσχα θα κέρδιζε ελάχιστα αν τους άφηνε μόνους.
ΠΩΣ ΤΑ ΒΛΕΠΕΙ Η ΤΕΧΕΡΑΝΗ
Η ηγεσία του Ιράν φαίνεται να περιμένει να δει πώς θα αλλάξει η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών τους επόμενους μήνες πριν ξαναρυθμίσει την δική της εξωτερική πολιτική. Αρκετοί υψηλόβαθμοι Ιρανοί αξιωματούχοι υπονόησαν ότι η διοίκηση Trump θα αποφύγει ακριβές εμπλοκές στο εξωτερικό που εκτρέπουν τους πόρους των ΗΠΑ από τις εσωτερικές προτεραιότητες όπως η εθνική ασφάλεια και η αντιτρομοκρατία. Τα τελευταία χτυπήματα των ΗΠΑ στην Συρία και η χρήση της μεγαλύτερης συμβατικής βόμβας από τις Ηνωμένες Πολιτείες για να στοχεύσουν μαχητές στο Αφγανιστάν φαίνεται να έρχονται σε αντίθεση με αυτή την άποψη. Ωστόσο, αυτές οι ενέργειες έγιναν με σχετικά χαμηλό κόστος για το Ιράν και μολονότι το Ιράν τις καταδίκασε [22], δεν έκανε τίποτα για να αντιδράσει. Και παρ’όλο που οι πρώτες ανησυχίες μεταξύ των Ιρανών αξιωματούχων ότι η διοίκηση του Τραμπ θα ήταν σε θέση να απομακρύνει το Ιράν από την Ρωσία έχουν εξαφανιστεί σε μεγάλο βαθμό, αυτό δεν αποκλείει την πιθανότητα ότι μια ενδεχόμενη αμερικανο-ρωσική διευθέτηση θα μπορούσε να δημιουργηθεί σε βάρος του Ιράν.
Αυτό που είναι σαφές για πολλούς στην Τεχεράνη είναι ότι η προοπτική μιας απόψυξης [των σχέσεων] με τις Ηνωμένες Πολιτείες [23] έχει ξεθωριάσει υπό τον Trump. Σε περίπτωση που οι διμερείς σχέσεις κάνουν μια οξύτερη στροφή προς το χειρότερο και η πυρηνική συμφωνία καταρρεύσει, το Ιράν έχει έτοιμα τα ίδια σχέδια έκτακτης ανάγκης που ανέπτυξε κατά την διάρκεια της προεδρίας του Ομπάμα, γεγονός που θα του επέτρεπε, για παράδειγμα, να αναβαθμίσει τα προγράμματα πυρηνικού εμπλουτισμού και βαλλιστικών πυραύλων. Προς το παρόν, όμως, η Τεχεράνη ακολουθεί περίπου τις ίδιες προτεραιότητες με σεβασμό στην πυρηνική συμφωνία και τα περιφερειακά της συμφέροντα που έπραξε πέρυσι: Δηλαδή ακολουθώντας τις δεσμεύσεις που σχετίζονται με τα πυρηνικά, εξασφαλίζοντας τα σύνορά της με το Ιράκ, και κερδίζοντας το πάνω χέρι στην συριακή σύγκρουση.
Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, και ο Ιρανός πρόεδρος, Χασάν Ρουχάνι, στο Κρεμλίνο, στην Μόσχα, τον Μάρτιο του 2017. SERGEI KARPUKHIN / REUTERS
ΑΣ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΟΥΝ ΟΙ ΨΥΧΡΑΙΜΟΤΕΡΟΙ
Καθώς η σχέση μεταξύ Ιράν και Ηνωμένων Πολιτειών επιδεινώνεται, θα είναι ουσιαστικό για την Κίνα, την Ρωσία [24] και τις ευρωπαϊκές χώρες να ενθαρρύνουν την επικράτηση των ψυχραιμότερων στην Τεχεράνη και την Ουάσινγκτον. Ειδικότερα, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι πρέπει να προστατεύσουν τους πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς που έχουν αναπτύξει με το Ιράν μετά την πυρηνική συμφωνία. Κάτι τέτοιο θα τους έβαζε σε καλύτερη θέση για να βοηθήσουν στην εξάλειψη των μελλοντικών εντάσεων μεταξύ του Ιράν και των Ηνωμένων Πολιτειών και να υπενθυμίσουν στους Αμερικανούς εταίρους τους ότι η ηγεσία του Ιράν δεν είναι ούτε μονολιθική ούτε υπό την αποκλειστική επιρροή του IRGC.
Ταυτόχρονα, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι πρέπει να είναι ρεαλιστές για το τι μπορούν να επιτύχουν εν μέσω της τρέχουσας αναταραχής στην Μέση Ανατολή. Η πολιτική των ΗΠΑ θα είναι πιο αποτελεσματική εάν υπολογίζει ρεαλιστικά τις δυνάμεις του Ιράν και την αντίληψή του για τις απειλές στην γειτονιά του. Για παράδειγμα, η Ουάσινγκτον πρέπει να υπολογίζει τις προχωρημένες δυνατότητες των γειτόνων του Ιράν, ιδίως του Ισραήλ, του Πακιστάν, της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας. Και όταν θα μελετήσει το πώς θα προσεγγίσει το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν και τους αυξανόμενους δεσμούς του Ιράν με τις περιφερειακές ομάδες πολιτοφυλακών, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να επιδιώξουν να γεμίσουν τα κενά ισχύος που επέτρεψαν σε αυτές τις ομάδες να ευδοκιμήσουν, αντί να προτιμούν στρατιωτικές τακτικές που θα μπορούσαν να επιδεινώσουν την καταστροφή του κράτους και να διευρύνουν τον χώρο των μαχητών.
Η πρώτη πραγματική επανάσταση των Ηνωμένων Πολιτειών με το Ιράν -η πυρηνική συμφωνία- ήταν προϊόν πολυμερούς διπλωματίας και αμοιβαίου συμβιβασμού. Η προσπάθεια απομόνωσης του Ιράν μέσω μιας πρωταρχικά στρατιωτικής στρατηγικής θα ήταν μάταιη. Ακόμη χειρότερα, θα κινδύνευε να κλιμακωθεί -και τα πρωταρχικά θύματα της βίας που θα μπορούσε να ακολουθήσει είναι οι πολίτες εκείνων των περιοχών της Μέσης Ανατολής που έχουν ήδη ξεριζωθεί από τον πόλεμο.
* Η ELLIE GERANMAYEH είναι ανώτερη συνεργάτις για την Πολιτική στο European Council on Foreign Relations. Μπορείτε να την ακολουθείτε στο Twitter @EllieGeranmayeh [1].
(Στην 1η φωτογραφία : Ο υπουργός άμυνας των ΗΠΑ, James Mattis, και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Rex Tillerson, στον Λευκό Οίκο, τον Απρίλιο του 2017. KEVIN LAMARQUE / REUTERS)
Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2017-04-20/case-caut...
Σύνδεσμοι:
[1] https://twitter.com/EllieGeranmayeh
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/2015-12-07/obamas-way
[3] https://www.foreignaffairs.com/regions/middle-east
[4] http://www.rferl.org/a/white-house-aide-ford-says-honor-iran-nuclear-dea...
[5] https://www.nytimes.com/2017/04/19/world/middleeast/trump-administration...
[6] https://www.washingtonpost.com/world/national-security/tension-between-c...
[7] http://www.politico.com/magazine/story/2016/12/james-mattis-iran-secreta...
[8] https://www.nytimes.com/2017/02/12/us/politics/national-security-council...
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2017-03-06/labeling-irans-r...
[10] https://www.congress.gov/bill/115th-congress/senate-bill/722/
[11] https://www.washingtonpost.com/world/national-security/defense-intellige...
[12] https://www.washingtonpost.com/news/global-opinions/wp/2017/02/28/trump-...
[13] https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2017/01/29/readout-president...
[14] https://www.wsj.com/articles/u-s-middle-east-allies-explore-arab-militar...
[15] http://www.jpost.com/Israel-News/Netanyahu-to-Trump-Recognize-Golan-Heig...
[16] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2015-03-25/houthi-who
[17] http://www.latimes.com/world/middleeast/la-fg-trump-yemen-20170304-story...
[18] https://www.washingtonpost.com/world/national-security/trump-administrat...
[19] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/bridging-gulf
[20] https://www.washingtonpost.com/world/europe/netanyahu-urgesputin-to-bloc...
[21] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-04-14/non-signal-syria
[22] http://www.tehrantimes.com/news/412658/Bombardments-won-t-boost-U-S-secu...
[23] http://www.vox.com/2016/5/11/11638656/iranians-prefer-trump
[24] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2015-12-14/how-china-sees-...
