Ο αυταρχικός καθοδηγητής ενός στρατού από πάγο
ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ ΣΠΑΝΕΑ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Οταν οι Ρώσοι αναπολούν τις διακρίσεις τους στο χόκεϊ στον πάγο, η μνήμη τους θα ανατρέξει πολλές φορές στο όνομα του Βίκτορ Τιχόνοφ. Ο θρυλικός προπονητής έφυγε από τη ζωή πριν από λίγες ημέρες και πέρασε στην ιστορία ως ο ιθύνων νους πολλών επιτυχιών αλλά και μιας μεγάλης αποτυχίας, γνωστής ως και «το θαύμα στον πάγο».
Ο Βίκτορ Τιχόνοφ γεννήθηκε στις 4 Ιουνίου 1930 στη Μόσχα. Η οικογένειά του ήταν φτωχή. Ο πατέρας του εργαζόταν σε στρατιωτικά εργοστάσια και η μητέρα του σε σιδηρουργείο. Σε ηλικία 12 ετών εγκατέλειψε το σχολείο και άρχισε να εργάζεται σε ένα αμαξοστάσιο λεωφορείων. Ενα χρόνο αργότερα επέστρεψε στα θρανία και ολοκλήρωσε τη βασική του εκπαίδευση. Στον ελεύθερό του χρόνο έπαιζε ποδόσφαιρο και χόκεϊ στον πάγο, όπως έκαναν εκείνη την εποχή και οι περισσότεροι νεαροί Ρώσοι.
Σε ηλικία 18 ετών, ο Βίκτορ Τιχόνοφ κατετάγη στον στρατό και έγινε δεκτός στην ομάδα χόκεϊ της Πολεμικής Αεροπορίας. Στις πίστες του πάγου, ο νεαρός βρήκε το άθλημα που θα υπηρετούσε για όλη του τη ζωή. Το 1950 του απονεμήθηκε και ο τίτλος «Master Of Sports» και το 1953 έφυγε από την ομάδα της Πολεμικής Αεροπορίας για να πάει στην Ντιναμό Μόσχας. Με τα χρώματά της κατέκτησε τέσσερις φορές το πρωτάθλημα της ΕΣΣΔ. Πήρε μέρος σε 296 αγώνες και πέτυχε 35 γκολ.
Ο Βίκτορ Τιχόνοφ, όμως, δεν πέρασε στην ιστορία για τις ικανότητές του ως παίκτης αλλά ως προπονητής. Η πρώτη ομάδα που προπόνησε ήταν αυτή της Πολεμικής Αεροπορίας για να γίνει το 1962 βοηθός του Αρκάντι Τσερνίσεβ στη Ντιναμό Μόσχας όπου έμεινε για τρία χρόνια.
Το 1968 ανέλαβε την Ντιναμό Ρίγα. Με αρωγό τους κατοίκους της περιοχής και εφαρμόζοντας πρωτοποριακά, για την εποχή, συστήματα, ο Τιχόνοφ κατάφερε να φέρει την ομάδα του ανάμεσα στις κορυφαίες της ΕΣΣΔ. Το ταλέντο του έγινε γρήγορα γνωστό σε όλη τη Σοβιετική Ενωση. Το 1976 τον ζήτησαν από την ΤΣΣΚΑ αλλά, αρχικά, αρνήθηκε. Το 1977, ύστερα από συνομιλίες με τον, τότε, αρχηγό της KGB, Γιούρι Αντρόποφ ανέλαβε την «ομάδα του στρατού» παράλληλα με την εθνική της ΕΣΣΔ. Για τις επόμενες δεκαετίες το ρωσικό χόκεϊ στον πάγο κινήθηκε σε... ρυθμούς Τιχόνοφ.
Οι γνώστες του αθλήματος πιστεύουν ότι ο Τιχόνοφ βρήκε μία ομάδα άριστα προπονημένη από τον φημισμένο Ανατόλι Ταράσοφ και συνέχισε στα βήματα του προκατόχου του. Εκείνη την εποχή με τα χρώματα της «κόκκινης αρκούδας» αγωνίζονταν κάποιοι από τους κορυφαίους παίκτες στον κόσμο. Ο Τιχόνοφ είχε την ευτυχία να προπονεί, μεταξύ άλλων, τους Βιάτσεσλαβ Φετίσοφ, Αλεξέι Κασατόνοφ, Βλαντίμιρ Κρούτοβ, Σεργκέι Φεντόροφ, Βαλερί Καμένσκι και, φυσικά, τον εκπληκτικό τερματοφύλακα Βλάντισλαβ Αλεκσάντροβιτς Τρέτιακ.
Οι μέθοδοι προπόνησης που χρησιμοποιούσε έχουν από πολλούς επικριθεί. Ηταν γνωστός για τους δικτατορικούς τρόπους του και ήθελε να ασκεί τον απόλυτο έλεγχο πάνω στις ζωές των αθλητών του. Για 10-11 μήνες κάθε χρόνο, οι παίκτες έμεναν σε στρατόπεδα, μακριά από τις οικογένειές τους, και ουσιαστικά αποτελούσαν μέρος του σοβιετικού στρατού. Μάλιστα, εάν ο Τιχόνοφ υποπτευόταν ότι κάποιος αθλητής σκεπτόταν να αποστατήσει δεν είχε ενδοιασμούς για να τον αποκλείσει από την ομάδα.
Υπό τις οδηγίες του τόσο η ΤΣΣΚΑ όσο και η εθνική συνέχισαν τη χρυσή ιστορία τους. Η ΕΣΣΔ πρώτευσε στα παγκόσμια πρωταθλήματα του 1978, του 1979 και ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη ως το φαβορί για την πρώτη θέση στους χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες τους 1980.
Η μεγάλη αποτυχία στις ΗΠΑ
Η ομάδα χόκεϊ στον πάγο της ΕΣΣΔ ταξίδεψε στην Αμερική ως το απόλυτο φαβορί για το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο. Δύο εβδομάδες πριν από τη διοργάνωση έπαιξε σε ένα φιλικό με τις ΗΠΑ και νίκησε με 10-3. Οι δύο ομάδες συναντήθηκαν στον γύρο των μεταλλίων με το θερμόμετρο να έχει φτάσει στο... κόκκινο σε πολιτικό επίπεδο. Η Σοβιετική Ενωση είχε εισβάλει στο Αφγανιστάν και ο Αμερικανός πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ πρότεινε να υπάρξει μποϊκοτάζ στην ολυμπιακή διοργάνωση της Μόσχας.
Ελάχιστα δευτερόλεπτα πριν από το τέλος της πρώτης περιόδου, ο Βλάντισλαβ Τρέτιακ δέχτηκε ένα εύκολο γκολ και ο Τιχόνοφ τον αντικατέστησε με τον Βλαντίμιρ Μίσκιν. Ο Τρέτιακ εθεωρείτο ο καλύτερος τερματοφύλακας στον κόσμο. Μάλιστα, το Μόντρεαλ είχε προσφέρει το αστρονομικό, για την εποχή, ποσό του 1.000.000 δολαρίων για την απόκτησή του. Βέβαια, η πολιτική κατάσταση της ΕΣΣΔ δεν επέτρεπε στον Τρέτιακ... ούτε να το σκεφτεί.
Η αλλαγή του Τρέτιακ αποσυντόνισε την ομάδα και οι Σοβιετικοί έχασαν από τους Αμερικανούς με 3-4. Η νίκη αυτή έμεινε στην ιστορία του αθλήματος ως «το θαύμα στον πάγο». Ο Τιχόνοφ κατηγόρησε τους παίκτες του για την ήττα. «Εσείς χάσατε», τους είπε. Η ΕΣΣΔ κατέκτησε τη δεύτερη θέση και, σύμφωνα με όσα έχουν γραφτεί, αρκετοί αθλητές της πέταξαν τα μετάλλια στα σκουπίδια. Στην πτήση της επιστροφής, ο Βαλερί Βασίλιεφ έπιασε τον προπονητή του από τον λαιμό και άρχισε να φωνάζει: «Τώρα θα σε σκοτώσω». Ο Τιχόνοφ σώθηκε χάρη στην παρέμβαση των άλλων παικτών.
Τα επόμενα χρόνια, ο Βίκτορ Τιχόνοφ συνέχισε να βρίσκεται στο τιμόνι της εθνικής της χώρας του. Υπό την ηγεσία του, οι Σοβιετικοί κατέκτησαν τρία χρυσά ολυμπιακά μετάλλια και πολλές πρωτιές σε παγκόσμια και ευρωπαϊκά πρωταθλήματα.
Ισόβια δεσμά με την επίσημη αγαπημένη του
Ο Βίκτορ Τιχόνοφ «έχτισε» την εικόνα της αήττητης Σοβιετικής Ενωσης στο χόκεϊ στον πάγο. Οι επιτυχίες της «επίσημης αγαπημένης» των Σοβιετικών, τον είχαν κάνει ιδιαίτερα αγαπητό στον λαό, ο οποίος ξεχνούσε τις σκληρές μεθόδους προπόνησης που εφάρμοζε στους παίκτες του. Συνέχισε να προπονεί την εθνική ομάδα της χώρας του μέχρι και το 1994.
Εκείνη τη χρονιά, η Ρωσία έμεινε, για πρώτη φορά στην ιστορία της, χωρίς μετάλλιο. Ο Τιχόνοφ έφυγε από τον πάγκο της αλλά έμεινε στην ΤΣΣΚΑ μέχρι το 1996. Το εθνόσημο το ξαναφόρεσε το 2003. Η κακή εμφάνιση όμως της Ρωσίας στο παγκόσμιο πρωτάθλημα του 2004 ώθησε τον παλαίμαχο προπονητή να φύγει από τον χώρο. Βέβαια, ποτέ δεν πήρε οριστικό... διαζύγιο από τη μεγάλη του αγάπη. Συνεχώς προσπαθούσε να πείσει τους συμπατριώτες του να στηρίξουν το άθλημα. Μάλιστα, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, χάρη στον Τιχόνοφ, είχε δώσει εντολή να υπάρξει πρόγραμμα ανάπτυξης του ρωσικού χόκεϊ στον πάγο.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο προπονητής βασανιζόταν από ανίατη ασθένεια. Το μόνο που τον ανακούφιζε από τους πόνους ήταν η συζήτηση με φίλους του για το χόκεϊ στον πάγο. Εφυγε από τη ζωή στις 24 Νοεμβρίου 2014. «Πρόκειται για μια μεγάλη απώλεια για ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα του χόκεϊ, η οποία έχασε έναν μεγάλο προπονητή. Αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή του στο χόκεϊ, μέχρι το τελευταίο δευτερόλεπτο. Ακόμα κι όταν τον επισκέφθηκα στο νοσοκομείο, συζητούσαμε πώς θα βελτιωθεί η εθνική ομάδα μας» δήλωσε ο επικεφαλής της Ρωσικής Ομοσπονδίας και παλιός γνώριμος του Τιχόνοφ, Βλαντισλάβ Τρετιάκ και πρόσθεσε: «Δεν πρέπει να ξεχνάμε τους ανθρώπους σαν τον Τιχόνοφ. Είναι η ιστορία μας και εάν λησμονήσουμε το παρελθόν μας δεν θα έχουμε μέλλον. Το όνομά του θα μείνει για πάντα χαραγμένο στο ρωσικό χόκεϊ».
