Το παιχνίδι της Χεζμπολάχ στη Συρία
Ο επικίνδυνος υπολογισμός πίσω από την απόφαση της οργάνωσης να στηρίξει τον Άσαντ
Mona Yacoubian
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Ο Σαγιέντ Χασάν Νασράλα, ο ηγέτης της Χεζμπολάχ, φαίνεται να διέβη τον Ρουβίκωνα, την περασμένη εβδομάδα. Σε μια προκλητική ομιλία του στις 25 Μαΐου, τόνισε την απεριόριστη υποστήριξη της λιβανέζικης σιιτικής μαχητικής οργάνωσης στο καθεστώς του Άσαντ στη Συρία.
Με αυτό τον τρόπο, ήρε το πέπλο της μυστικότητας που είχε καλύψει την ολοένα και βαθύτερη εμπλοκή της Χεζμπολάχ στη Συρία. Φυσικά, η υποστήριξη της Χεζμπολάχ στη Συρία δεν είχε τεθεί ποτέ υπό αμφισβήτηση. Ωστόσο, η οργάνωση είχε εργαστεί επιμελώς για να καλύψει τα ίχνη της, ακόμα και όταν ο αριθμός των κηδειών για εκείνους που «μαρτύρησαν» στη Συρία αυξανόταν.
Πέρα από τη δημόσια επιβεβαίωση όσων ήδη υπέθεταν όλοι, η ομιλία, η οποία ήταν σαφώς σεχταριστική, σηματοδοτεί μια κρίσιμη καμπή για την Χεζμπολάχ. Θα μπορούσε να σηματοδοτήσει τη μετατροπή της οργάνωσης από κίνημα αντίστασης σε σεχταριστική πολιτοφυλακή. Ο Νασράλα άσκησε μια πρωτοφανή και καυστική κριτική στους σκληροπυρηνικούς σουνίτες της Συρίας. Ο ίδιος προανήγγειλε μια «νέα φάση» στον αγώνα του Λιβάνου απέναντι στις εξωτερικές απειλές, προσθέτοντας στον κατάλογο των εχθρών που περιλαμβάνει ήδη το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες, μια Συρία ελεγχόμενη από τζιχαντιστές.
Η συνεχιζόμενη μεταμόρφωση της Χεζμπολάχ θα προκαλέσει μια δυναμική απάντηση των ανταρτών της Συρίας, καθώς και της ολοένα και πιο ριζοσπαστικής σουνιτικής κοινότητας του Λιβάνου. Στον απόηχο της ομιλίας, οι αντάρτες της Συρίας απειλούν όλο και περισσότερο με αντίποινα την Χεζμπολάχ, στην οποία συχνά αναφέρονται ως «hizb ash – shaytan», το οποίο σημαίνει «το κόμμα του διαβόλου». Ο στρατηγός Salim Idriss, αρχιστράτηγος του αντάρτικου Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου έχει προειδοποιήσει ότι δεν θα είναι σε θέση να «συγκρατήσει τους μαχητές» που θα λάβουν «όλα τα μέτρα» εάν η Χεζμπολάχ δεν αποσυρθεί από τον Λίβανο. «Θα κυνηγήσουμε την Χεζμπολάχ ως την κόλαση», πρόσθεσε ο Idriss. Ο συνταγματάρχης Abdul-Jabbar al-Aqidi, διοικητής του Στρατιωτικού Συμβουλίου στο Χαλέπι, απείλησε ότι θα καταφέρει «πλήγμα στο προπύργιό σας στο Dahiyeh», ένα νότιο προάστιο της Βηρυτού.
Τα ριζοσπαστικά στοιχεία στην κοινότητα των σουνιτών του Λιβάνου φαίνεται να έχουν ξεκινήσει επιθέσεις με ρουκέτες στο οχυρό της Χεζμπολάχ στη Βηρυτό, και να έχουν πλήξει το τέμενος των σιιτών έξω από την κοιλάδα Μπεκάα στην πόλη Μπάαλμπεκ, άλλο ένα προπύργιο της Χεζμπολάχ. Ακόμη και μετριοπαθείς οργανώσεις σουνιτών, όπως ο μουσουλμανικός Σύνδεσμος Ακαδημαϊκών του Λιβάνου καλούν τη σουνιτική κοινότητα να υποστηρίξει τους αντάρτες της Συρίας με κάθε τρόπο, συμπεριλαμβανομένου του ένοπλου αγώνα.
Όλα αυτά προξενούν μεγαλύτερη αβεβαιότητα σ’ έναν ήδη ασταθή Λίβανο. Και γενικότερα, η απόφαση της Χεζμπολάχ για ολοκληρωτική εμπλοκή στη Συρία και η σεχταριστική μεταστροφή της υπογραμμίζουν τη δυναμική των ισχυρών θρησκευτικών θεμελίων σε όλο τον αραβικό κόσμο. Την 1η Ιουνίου, ο Yusuf al-Qaradawi, ο περίφημος σεΐχης των σουνιτών, εξέδωσε μία φετβά, αποφαινόμενος ότι η Χεζμπολάχ και το Ιράν είναι άπιστοι και καλώντας τους σουνίτες σε όλο τον κόσμο να συμμετάσχουν στη μάχη στη Συρία.
Κατά την έναρξη της συριακής εξέγερσης, η Χεζμπολάχ είχε υιοθετήσει μια διαφοροποιημένη στάση. Ο Νασράλα και άλλοι ηγέτες της Χεζμπολάχ υπογράμμιζαν τη σημασία του διαλόγου και των μεταρρυθμίσεων στη Συρία και προσπάθησαν σιωπηρά να έρθουν σε επαφή με διάφορες ομάδες της αντιπολίτευσης. (Στην πρόσφατη ομιλία του, ο Νασράλα εξέφρασε τη λύπη του για τις αποτυχημένες προσπάθειές του ως προς την προώθηση του διαλόγου στη Συρία, κατηγορώντας τους αντάρτες.)
Αλλά, καθώς η σύγκρουση κλιμακωνόταν και οι ένοπλοι αντάρτες απειλούσαν όλο και περισσότερο το συριακό καθεστώς, η Χεζμπολάχ και το Ιράν σταθεροποίησαν την υποστήριξή τους στον Άσαντ. Η Χεζμπολάχ παρείχε αρχικά διακριτικές συμβουλές κι εκπαίδευση σε συριακές δυνάμεις, ιδιαίτερα στις παραστρατιωτικές ομάδες των Αλεβιτών που είναι γνωστές ως «Σαμπιχά», οι οποίες θεωρούνται υπεύθυνες για τη διενέργεια σφαγών κατά σουνιτών και για άλλη σεχταριστική βία. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, η Χεζμπολάχ βρέθηκε στην πρώτη γραμμή. Σήμερα, ο αριθμός των μαχητών της Χεζμπολάχ στο εσωτερικό της Συρίας εκτιμάται ότι ανέρχεται σε χιλιάδες. Αγωνίζεται μαζί με το καθεστώς για να ανακτήσει τον έλεγχο της Κιουσάυρ, μια στρατηγική πόλη νοτιοδυτικά της Χομς, κι έχει αναπτύξει ακόμη και μια δύναμη ασφαλείας γύρω από το σεβαστό σιιτικό τέμενος Sayida Zeinab, στη Δαμασκό.
Η μάχη για την Κιουσάυρ φαίνεται να ήταν ο καταλύτης για την υποστήριξη της Χεζμπολάχ στο συριακό καθεστώτος και για το ξέσπασμα κατά των σουνιτών εξτρεμιστών. Η Κιουσάυρ είναι υψίστης σημασίας για το καθεστώς Άσαντ, την Χεζμπολάχ και τους αντάρτες της Συρίας. Για τον Άσαντ, η κατοχή της θα βοηθήσει στην εξασφάλιση του στρατηγικού διαδρόμου που οδηγεί από τη Δαμασκό στην περιοχή που κυριαρχείται από Αλεβίτες, κατά μήκος της μεσογειακής ακτής της Συρίας. Τόσο για την Χεζμπολάχ, όσο και για τους αντάρτες, η πόλη προσφέρει μια πολύτιμη δίοδο για τη μεταφορά οπλισμού μεταξύ του Λιβάνου και της Συρίας (και αντίστροφα).
Το στοίχημα για την Κιουσάυρ είναι υψηλό, και το συριακό καθεστώς – πλέον και η Χεζμπολάχ - έχουν αποβάλλει όλους τους ενδοιασμούς για την κατάκτησή της. Ως αποτέλεσμα, η Χεζμπολάχ έχει υποστεί σημαντικές απώλειες. Σύμφωνα με πληροφορίες, η ομάδα έχασε δεκάδες μαχητές (σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, ανέρχονται στους 75), ο υψηλότερος αριθμός νεκρών μετά τον πόλεμο της Χεζμπολάχ με το Ισραήλ, το 2006. Συνεπώς, είναι κατανοητό γιατί ο Νασράλα δεν ήταν πλέον σε θέση να αρνηθεί την εντονότερη εμπλοκή της Χεζμπολάχ στη Συρία. Ωστόσο, είναι ειρωνικό το γεγονός ότι ο ίδιος επέλεξε τον εορτασμό της αποχώρησης του Ισραήλ από τον Λίβανο το 2000, η οποία ήταν ο απόλυτος θρίαμβος των προσπαθειών της αντίστασης της Χεζμπολάχ, ώστε ξεκάθαρα να εισαγάγει μια νέα, σεχταριστική αφήγηση στην οργάνωσή του. Έμενε κανείς εμβρόντητος να ακούει τον Νασράλα να μετατρέπει την παραδοσιακή ρητορική τής οργάνωσής του για την αντίσταση κατά του Ισραήλ – που έχει ευρεία απήχηση στον απλό αραβικό κόσμο - σε μια ελάχιστη κεκαλυμμένη υπεράσπιση των συμφερόντων των σιιτών. Η επιβίωση της Χεζμπολάχ βασίζεται τώρα σε μεγάλο βαθμό στη συμμαχία της με δύο βάρβαρα καθεστώτα του σιιτικού τόξου. Η δυναμική αφήγηση της αντίστασης απέναντι στο Ισραήλ ξεπερνιέται γρήγορα από μια ακόμη πιο ισχυρή, αν και πιο διχαστική, σεχταριστική δυναμική.
Ο Νασράλα, που ήταν κάποτε γνώστης της πολιτικής στρατηγικής, προσπάθησε να θολώσει τα επιχειρήματά του για να αποφύγει τις κατηγορίες περί σεχταρισμού. Ακόμη και αν ο ίδιος επέμενε στην απειλή που συνιστούν οι «takfiris» (αποστάτες) στη Συρία, σημείωσε ότι η απειλή ισχύει για όλους τους Λιβανέζους: χριστιανούς, δρούζους, σιίτες και σουνίτες. Αναφέρθηκε σε άλλες περιπτώσεις εξτρεμισμού από takfiri, επισημαίνοντας ιδιαίτερα την ιδεολογική αντίθεσή τους στη διεξαγωγή εκλογών και στις αποτρόπαιες τακτικές τους. Στο Ιράκ, όπως υπενθύμισε στο ακροατήριό του, σκοτώθηκαν από τους τζιχαντιστές της Αλ Κάιντα περισσότεροι σουνίτες παρά σιίτες ή χριστιανοί. Τέλος, εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία για να αναφέρει ότι οι Λιβανέζοι διίστανται σχετικά με τη Συρία, αλλά προέτρεψε τις δύο πλευρές να περιορίσουν τον αγώνα εντός των συνόρων της Συρίας, και να μην τον φέρουν στον Λίβανο.
Παρά το παθιασμένο μήνυμα του Νασράλα, τα λόγια του ακούστηκαν κούφια. Πράγματι, σαν για να γίνει πιο σαφές, δύο ρουκέτες εκτοξεύτηκαν στο προπύργιο της Χεζμπολάχ στα νότια προάστια της Βηρυτού, λίγες ώρες μετά την ομιλία του. Παρά το γεγονός ότι οι πύραυλοι προκάλεσαν σχεδόν ελάχιστες ζημιές, τόνισαν το χάσμα ανάμεσα στο όραμα του Νασράλα και την πραγματικότητα.
Ο Νασράλα μπορεί να ελπίζει ότι η αμιγής υποστήριξη της Χεζμπολάχ στο καθεστώς Άσαντ, στον όλο και πιο βάναυσο σεχταριστικό εμφύλιο πόλεμο στη Συρία, δεν θα έχει καμία επίπτωση στον Λίβανο. Μπορεί να προσπαθεί να καλύψει τη στροφή της Χεζμπολάχ προς τον σεχταρισμό, κάνοντας επιφανειακές εκκλήσεις στον ευρύτερο και ποικιλόμορφο πληθυσμό του Λιβάνου. Αλλά είναι δύσκολο να μην επιφέρει την απογοήτευση.
Στο Λίβανο, η κραυγαλέα υποστήριξη της Χεζμπολάχ στο καθεστώς Άσαντ θα οδηγήσει τα πράγματα πιθανόν ενώπιον πιο σοβαρών προκλήσεων, ιδίως όσον αφορά μια όλο και πιο οργισμένη και θαρραλέα σουνιτική κοινότητα. Παρά το γεγονός ότι ο Λίβανος δεν θα εμπλακεί σε έναν ολοκληρωτικό εμφύλιο πόλεμο – όλοι οι βασικοί παράγοντες εκεί επιδιώκουν να αποφευχθεί η επανάληψη του παρελθόντος – μπορεί, όμως, να εισέλθει σε μια πιο επικίνδυνη περίοδο αστάθειας. Εν τω μεταξύ, η αξιοπιστία της Χεζμπολάχ στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο είναι πιθανό να πληγεί ανεπανόρθωτα, κάτι που θα οδηγήσει την οργάνωση όλο και περισσότερο σε αντιπαράθεση με την κοινότητα των σουνιτών, και θα μειώσει την ευρύτερη επιρροή της.
Το θετικό κλίμα που δημιουργήθηκε από τις αραβικές εξεγέρσεις έχει δώσει τη θέση του σε μια πιο επικίνδυνη τάση. Τροφοδοτούμενο από την αυξανόμενη επιρροή των πολιτικών «ταυτότητας», φυλετικών διακρίσεων και σεχταριστικής δυναμικής, το διακύβευμα για πολλούς είναι υπαρξιακό. Η υποστήριξη από την Χεζμπολάχ μιας σεχταριστικής ατζέντας είναι ενδεικτική τής βαθύτερης δυναμικής που αναδιαμορφώνει την περιοχή, ιδιαίτερα το Λεβάντε. Αν και μπορεί να υποκινείται από την αυτοσυντήρηση και το βαθιά ριζωμένο ένστικτο της επιβίωσης, η στροφή της Χεζμπολάχ προς το σεχταρισμό είναι προάγγελος της ανακίνησης πολύ πιο σοβαρών ζητημάτων, θέτοντας σε κίνδυνο την Χεζμπολάχ, και πιθανόν σηματοδοτώντας το τέλος τής σχετικής σταθερότητας του Λιβάνου.
* Η MONA YACOUBIAN είναι ανώτερη σύμβουλος για τη Μέση Ανατολή στο Κέντρο Henry L. Stimson. Έχει επίσης διευθύνει το πρόγραμμα, «Δρόμοι για την πρόοδο: ειρήνη, ευημερία και αλλαγές στην Μέση Ανατολή», μια κοινή πρωτοβουλία μεταξύ του Ιδρύματος George C. Marshall και του Κέντρου Stimson.
All rights reserved.
Στα Αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139430/mona-yacoubian/hezbollahs-...
