Tι θα συμβεί αν γυρίσουμε στη δραχμή
Του Λεωνίδα Στέργιου
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_100023_06/11/2011_461797)
Οι τελευταίες πολιτικές εξελίξεις αναζωπύρωσαν τις συζητήσεις για το ενδεχόμενο εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ. Για μερικούς, η επιστροφή στη δραχμή θεωρείται ως η μοναδική λύση για την εξυγίανση της ελληνικής οικονομίας. Για άλλους θεωρείται νομικά και τεχνικά ανέφικτο ή τουλάχιστον όχι τόσο εύκολο όσο ακούγεται, ενώ άλλοι χαρακτηρίζουν την έξοδο από το ευρώ ως τη «Μητέρα όλων των Κρίσεων».
Η «Κ» συγκέντρωσε όλες τις απόψεις και τις επιστημονικές προσεγγίσεις, αλλά και τα συμπεράσματα ειδικών μελετών από πανεπιστήμια, διεθνείς οργανισμούς και τράπεζες, προκειμένου να απαντήσει σε κρίσιμα ερωτήματα για τις επιπτώσεις, τη διαδικασία και το πού -ενδεχομένως- βοηθά ή όχι η έξοδος από το ευρώ.
Εχουν εκπονηθεί πολλές μελέτες, οι οποίες προσπαθούν να μετρήσουν τις επιπτώσεις στην ελληνική και ευρωπαϊκή οικονομία και τους πιθανούς κινδύνους.
Φυγή κεφαλαίων
Σε ό,τι αφορά στην εσωτερική - πραγματική οικονομία, οι μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει κίνδυνος φυγής ξένων κεφαλαίων στο μεταβατικό στάδιο, ενώ το πραγματικό εισόδημα των Ελλήνων θα συρρικνωθεί σημαντικά. Η μείωση του εισοδήματος θα προέλθει τόσο από την υποτίμηση όσο και από τον πληθωρισμό.
Για παράδειγμα υπολογίστηκε ότι μια υποτίμηση κατά 50% σημαίνει ότι ο σημερινός μισθός των 1.200 ευρώ θα έχει ισοδύναμη αγοραστική δύναμη (σε δραχμές) όση είναι αυτή των 923 ευρώ όταν γίνει η πρώτη μετατροπή. Πριν, δηλαδή, την κυκλοφορία της δραχμής. Μετά, ο μισθός των 1.200 ευρώ θα έχει αξία 461 ευρώ όταν θα αγοράζουμε προϊόντα και υπηρεσίες σε ευρώ (π. χ. ταξίδια) και αξία 769 ευρώ, όταν κάνουμε συναλλαγές στο εσωτερικό.
Η μείωση της αγοραστικής δύναμης στην τελευταία περίπτωση οφείλεται κυρίως στον πληθωρισμό και στα αναγκαία μέτρα λιτότητας που θα ακολουθήσουν, αφού η Ελλάδα δεν θα μπορεί πλέον να έχει ελλείμματα, καθώς δεν θα μπορεί να δανείζεται από τις αγορές.
Νομικά, τεχνικά προβλήματα, αλλά και υψηλό κόστος
Ποιοι υποστηρίζουν την επιστροφή στη δραχμή και γιατί;
Οι υποστηρικτές της εξόδου από το ευρώ, μεταξύ αυτών ο επικεφαλής του γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Μελετών Ifo, Χανς Βέρνερ Ζιν, πιστεύουν ότι η εξυγίανση της ελληνικής οικονομίας θα γίνει σε πιο σύντομο χρονικό διάστημα και ότι το όφελος θα είναι μεγαλύτερο του κόστους. Ακόμη ένας υποστηρικτής της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ είναι ο γνωστός οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπινί, ο οποίος ισχυρίζεται ότι η χώρα μας έχει δύο επιλογές: κόστος 30% του ΑΕΠ μια και έξω με τη δραχμή ή το ίδιο αποτέλεσμα με ύφεση και ανεργία για 10 χρόνια. Ο γνωστός καθηγητής του Χάρβαρντ Μάρτιν Φέλντσταϊν πιστεύει ότι η επιστροφή στη δραχμή θα οδηγήσει σε υποτίμηση του νομίσματος κατά 25%-30% έναντι του ευρώ, που θα βοηθήσει την αύξηση των εξαγωγών, τη μείωση των εισαγωγών, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και του ΑΕΠ, καθώς θα υπάρχει δυνατότητα για μεγαλύτερες δημόσιες δαπάνες. Ο καθηγητής Διεθνών Οικονομικών του Πανεπιστημίου της Γενεύης Charles Wyploz πιστεύει ότι η υποτίμηση της δραχμής θα είναι της τάξης του 50%, οδηγώντας σε μείωση του ελληνικού ΑΕΠ κατά 50% (σε σχέση με το ευρώ), αλλά στην πραγματικότητα το κόστος για τους Ελληνες θα είναι πολύ μικρότερο, διότι η μείωση της αγοραστικής δύναμης θα ισχύει μόνο όταν αγοράζουν εισαγόμενα προϊόντα ή υπηρεσίες.
Υπάρχουν αντίθετες απόψεις;
Υπάρχουν, και σύμφωνα με αυτές, η έξοδος από το ευρώ και η υποτίμηση της δραχμής δεν λύνουν τα δομικά προβλήματα που προκαλούν ελλείμματα και χρέη, απλώς «κουκουλώνονται» κάτω από ένα αδύναμο νόμισμα και με τη δυνατότητα ευέλικτης νομισματικής πολιτικής. Επίσης, ελεγχόμενη έξοδος από το ευρώ δεν μπορεί να γίνει, διότι η υποτίμηση ενός νομίσματος έχει νόημα μόνο αν γίνει ξαφνικά. Διαφορετικά, υπάρχει κίνδυνος κερδοσκοπίας και κατάρρευσης όλου του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος, ενώ το κόστος για να μη συμβούν όλα αυτά είναι μεγαλύτερο από τη διάσωση της Ελλάδας. Η UBS υπολόγισε ότι η επιστροφή στη δραχμή θα κοστίσει τελικά στην Ευρώπη 10 φορές περισσότερο από ό, τι η στήριξη της ελληνικής οικονομίας και των τραπεζών.
Ποιες είναι οι δυσκολίες;
Μελέτες τραπεζών (ING, UBS, Citigroup) και της Ε. Ε. καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η επιστροφή στη δραχμή «σκοντάφτει» σε νομικά και τεχνικά ζητήματα, αλλά και στο υψηλό κόστος. Ενα βασικό πρόβλημα που προκύπτει είναι ότι η υποτίμηση δεν θα γίνει σε νόμισμα που ήδη υπάρχει, όπως έγινε στο πέσο στην Αργεντινή, αλλά σε ένα νέο που θα εκδοθεί. Ετσι προκύπτουν διάφορα θέματα, όπως χρόνου για εκτύπωση, προσαρμογής τραπεζικών συστημάτων και λογιστηρίων, αλλά και εσωτερικής πληροφόρησης. Ο χρόνος της προετοιμασίας, που μπορεί να πάρει μήνες, ουσιαστικά μπορεί να ακυρώσει τις θετικές συνέπειες από την υποτίμηση και να παραμείνουν μόνο οι αρνητικές και οι κίνδυνοι. Προκύπτουν κι άλλα: για παράδειγμα, πώς θα γίνει η δραχμοποίηση των καταθέσεων, των δανείων, του χρέους κ. λπ. Επίσης ερωτήματα προκύπτουν για το ποσοστό της υποτίμησης, για το πώς θα καθοριστεί η σχέση ανταλλαγής μεταξύ ευρώ και δραχμών. Τι θα γίνει με καταθέσεις και δάνεια ξένων υπηκόων στην Ελλάδα, με δάνεια που έχουν χορηγήσει ξένες τράπεζες σε ελληνικές επιχειρήσεις κ. λπ.
Πόσο πρέπει να υποτιμηθεί το νέο νόμισμα;
Η γνωστή καθηγήτρια Οικονομικών Κάρμεν Ρέινχαρτ, από το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, έχει διαπιστώσει ότι ιστορικά απαιτείται υποτίμηση 20%-25% για να πάρει μια οικονομία «μπροστά» (τόσο ήταν και η υποτίμηση που έκανε ο Μπενίτο Μουσολίνι στην Ιταλία το 1928). Ο καθηγητής του Χάρβαρντ Μάρτιν Φέλντσταϊν θεωρεί για την Ελλάδα απαραίτητη υποτίμηση 30%, η ING 50%, η Citigroup 30%-50%, η UBS 60% και ο Νουριέλ Ρουμπινί 30%.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις;
Σύμφωνα με μελέτες, έξοδος από το ευρώ και υποτίμηση της τάξης του 50%-60% θα επιφέρει άμεσα τις εξής επιπτώσεις:
1. Φόβο μετάδοσης φυγής από το ευρώ κι άλλων χωρών, όπως Πορτογαλία, Ιρλανδία, ακόμα και Ισπανία. Ανησυχία για διάλυση της Ευρωζώνης.
2. Οι φόβοι αυτοί θα πιέσουν την ισοτιμία του ευρώ έναντι του δολαρίου προκαλώντας πληθωρισμό στην Ευρωζώνη.
3. Στην Ελλάδα θα προκληθεί ύφεση 7,6%, η ανεργία θα φτάσει στο 18,5% και ο πληθωρισμός θα εκτιναχθεί στο 20,2%.
4. Η μείωση των εισοδημάτων και της περιουσίας θα αντιστοιχεί σε μέσο κατά κεφαλήν κόστος περίπου 10.000 ευρώ, που υπολογίζεται σήμερα σε περίπου 90-100 δισ. ευρώ για το σύνολο της ελληνικής οικονομίας.
5. Τα επιτόκια καταθέσεων και δανείων στην Ελλάδα θα είναι διψήφια.
6. Η ισοτιμία θα διαμορφωθεί π.χ. στις 5 δραχμές ανά δολάριο και στις 4,60 δραχμές ανά ευρώ. Αυτή η ισοτιμία σημαίνει ότι το νέο νόμισμα θα είναι υποτιμημένο κατά περίπου 75% σε σχέση με το σημερινό ευρώ που έχουμε.
7. Η απόδοση των 10ετών ελληνικών ομολόγων θα κυμαίνεται γύρω στο 14%-15%.
8. Οι τιμές των κατοικιών στην Ελλάδα θα υποχωρήσουν 10%, σε ετήσια βάση, και των εμπορικών ακινήτων κατά 25%.
9. Οι επιπτώσεις το δεύτερο έτος θα είναι ηπιότερες, ενώ από το τρίτο έτος αναμένεται ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας.
Ποια είναι τα βήματα για επιστροφή στη δραχμή και πόσο μπορεί να διαρκέσει μια τέτοια διαδικασία;
Ενα από τα πιο πιθανά σενάρια προβλέπει τα εξής βήματα, τα οποία για να ολοκληρωθούν απαιτούν αρκετούς μήνες. Αυτά είναι:
Βήμα 1. Αποφασίζεται το τι δραχμοποιείται και πώς.
Βήμα 2. Καθορίζεται σχέση μετατροπής των ευρώ σε δραχμές, πριν κυκλοφορήσει η δραχμή και υποτιμηθεί.
Βήμα 3. Δραχμοποίηση βάσει του βήματος 1 και ταυτόχρονο «κούρεμα» του χρέους σε ευρώ (κυρίως διακρατικό).
Βήμα 4. Υπολογίζεται το πόσες δραχμές θα τυπωθούν.
Βήμα 5. Προστασία από κερδοσκοπία και κατάρρευση τραπεζών (κλείσιμο τραπεζών, ημερήσιο πλαφόν αναλήψεων κ. λπ.), εξωτερική στήριξη.
Βήμα 6. Προσαρμογή όλων των μηχανογραφικών συστημάτων τραπεζών, εταιρειών και των λογιστηρίων.
Βήμα 7. Η δραχμή αφήνεται ελεύθερη και υποτιμάται. Εκτιμάται μέχρι 60% ίσως και 80%.
Τι θα γίνει με τις ξένες επιχειρήσεις;
Ακόμα ένα πρόβλημα που πρέπει να ξεπεραστεί είναι ότι σε όλους αυτούς τους μήνες που θα μεσολαβήσουν μέχρι την κυκλοφορία της δραχμής θα «κάνουν φτερά» οι ξένες επενδύσεις. Η υποτίμηση της δραχμής θα μειώσει την αξία των επενδύσεών τους στην Ελλάδα (κινητές και ακίνητες αξίες). Αρα προληπτικά θα φύγουν, αφού η ζημιά θα είναι εκ των προτέρων γνωστή. Η εκροή αυτή θα προκαλέσει μεγάλη πίεση στα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Τράπεζας της Ελλάδος. Μία ξένη τράπεζα που θα έχει δανείσει μία ελληνική θα αναγκαστεί να πάρει μέτρα αντιστάθμισης κινδύνου αγοράζοντας αντίστοιχα παράγωγα προϊόντα στην αγορά συναλλάγματος. Επειδή αυτό θα γίνει από πολλούς, τότε θα πιεστεί το ευρώ έναντι του δολαρίου. Η UBS υπολογίζει ότι η ισοτιμία ευρώ/δολαρίου μπορεί να φτάσει στο 0,85.
